.png "English"){kind=small}
Το μυστήριο των μεγάλων πέτρινων σφαιρών του Μεξικού
Ο Δρ Σμιθ μελετά ενα σφαιρίδιο, μιά πέτρα
με ενα ορατό αναπτυσσόμενο μόρφωμα σχηματισμένο
άπό ηφαιστειογενή λίθο. Είδε χιλιάδες κατά μήκος του
Δρόμου 70, δυτικά τής Γκουανταλαχάρα.Εφ' όσον οί
πελώριες σφαίρες δέν σχηματίστηκαν σέ ηφαιστειογενείς
λίθους και δέν έχουν τέτοια αναπτυσσόμενα μορφώματα,
δέν είναι υπερμεγέθη σφαιρίδια.
Ο Μάθιου Στίρλινγκ είναι αυτός πού ζωντάνεψε τον πολιτισμό των Ολμέκ. Το μυστήριο τών πέτρινων σφαιρών τον έτερψε και τόν οδήγησε στην λύση του. Σέ μιά λύση καθαρά «επιστημονική». Τό κείμενο πού παρατίθεται είναι μιά προσωπική άποψη του συγγραφέα πού μέ δυσκολία μπορούμε νά συμμεριστούμε. Είναι τόσο επιστημονική πού καταντάει απίθανη. Μήπως ό φόν Νταίνικεν έχει δίκιο;
Εκείνο τό καλοκαιριάτικο απόγευμα του 1967, ό άνδρας πού μού τηλεφώνησε στό σπίτι μου στην Ουάσιγκτον, μού συστήθηκε σάν Ερνεστ Γκόρ-ντον, μεταλλειολόγος.
«Δρ Στίρλινγκ», μου είπε, «Σας τηλεφωνώ γιά πέντε πελώριες πέτρινες σφαίρες πού έχω ανακαλύψει στό Μεξικό. Εχουν μέγεθος περίπου εξι έως οχτώ ποδών, τόσο τέλεια στρογγυλές, ώστε θά πρέπει ναχουν φτιαχτή από ανθρώπινα χέρια και μοιάζουν επίσης μέ τις πέτρες πού έχετε μελετήσει στην Κόστα Ρίκα».
Αμέσως κέντρισε τό ενδιαφέρον μου. Σάν εθνολόγος κι αρχαιολόγος, διέθεσα τό μεγαλύτερο μέρος της ζωής μου εξερευνώντας τους αρχαίους πολιτισμούς της Κεντρικής Αμερικής. Μερικά από τά πιό εκπληκτικά κι εντυπωσιακά κειμήλια πού άφησαν οι πρώτοι Αμερικανοί, είναι και οί χαραγμένες πέτρινες σφαίρες. Ποικίλλουν από διάμετρο λίγων ιντσών μέχρι πελώριες, διαμέτρου επτά ποδών, ζυγίζουν 12 τόννους. Πολλές άπό αυτές είναι απαλές στην αφή και ώραία κατασκευασμένες, επίσης δε σχεδόν τέλεια στρογγυλές!
Στά 1945, δουλεύοντας ανάμεσα στά ερείπια ΟΛ- ΜΕΚ, ηλικίας 3.000 ετών στην Βέρα-Κρούζ του Μεξικού βρήκα σφαίρες χειροποίητες άπό βαλσά-τη, διαμέτρου τριών ποδών. Αργότερα, κοντά στό Πάλμαρ Σούρ τής Κόστα Ρίκα, είχα άποθαυμάσει και μελετήσει ακόμα μεγαλύτερες — μερικές ψηλότερες κι άπό άνθρωπο. Σμιλεμένες άπό σκληρό γρανιτένιο βράχο, ακόμη και ή πιό μεγάλη τους, υπολειπότανε λιγότερο άπό ενα τέταρτο τής ίντσας γιά νά είναι σφαιρική. Ησαν τοποθετημένες κατά σειρές, σέ ομάδες. Ποιος τις είχε κατασκευάσει; Πώς, πότε και γιατί είχαν χαραχτεί; Κανείς δέν ξέρει.
Αυτές οί καινούριες σφαίρες, είπε ό κ. Γκόρντον, βρισκόντουσαν στην πλαγιά ενός βουνού στην Πολιτεία Τζάλισκο, στό δυτικο-κεντρικό Μεξικό. Είχε κάποτε χρηματίσει επιστάτης σέ ορυχεία αργύρου έκεί κάτω. Στήν είσοδο του ορυχείου φάνταζε μιά μόνη πέτρινη σφαίρα, και γι' αυτό τό λόγο τό μέρος είχε ονομαστεί Πιέντρα Μπόλα, δηλαδή Σφαιρόπετρα. Εκείνο τόν καιρό, Μεξικανοί αντάρτες είχαν καταλάβει τά βουνά, πού βρίσκονταν κοντά στό ορυχείο κι έτσι ό κ. Γκόρντον δέν είχε μπορέσει νά εξερευνήσει τήν περιοχή.
Τώρα, σ' ένα πρόσφατο ερευνητικό ταξίδι στήν ίδια περιοχή — τήν Σιέρρα ντ' Αμέκα, 50 μίλια δυτικά τής Γκουανταλαχάρα — επισκέφτηκε πάλι τό παλιό ορυχείο. Οί αντάρτες είχαν πρό πολλού εξαφανιστεί. Καθώς περιπλανιόταν ό κ. Γκόρτνον ένα περίπου μίλι γύρω άπό αυτή τήν περιοχή, ανακάλυψε μιά νέα ομάδα άπό πέτρινες σφαίρες, μερικές ήσαν μισοθαμμένες, αλλά τόσο συμμετρικές, ώστε σκέφτηκε πώς θάπρεπε νά είχαν κατασκευαστεί άπό ανθρώπινα χέρια. Επέστρεψε στό Μεξικό. Είπε πώς αν ενδιαφερόμουνα θά μπορούσε νά μού στείλει φωτογραφίες και περισσότερο πληροφοριακό υλικό.
«Ενδιαφερόμουνα» δέν θά πει τίποτα! Οταν έλαβα τις φωτογραφίες πού μού έστειλε, τις έδειξα στήν επιτροπή Ερευνας και Εξερεύνησης του Εθνικού Γεωγραφικού Οργανισμού, του οποίου είμαι μέλος. Οί σφαίρες, επιφανειακά τουλάχιστο, έμοιαζαν μέ εκείνες πού είχα δει στήν Κόστα Ρίκα. Φαινόταν ότι άξιζαν τόν κόπο γιά επιτόπια έρευνα.
ΝΕΕΣ ΠΕΤΡΕΣ ΜΑΓΕΥΟΥΝ ΤΟΥΣ ΕΙΔΙΚΟΥΣ ΣΤΟ ΝΟΤΟ
Τόν επόμενο Δεκέμβριο ή Κα Στίρλινγκ κι εγώ πετούσαμε στό Μεξικό και συναντούσαμε τόν Ερνεστ Γκόρντον και τήν γυναίκα του στήν Γκουανταλαχάρα. Η δρ Ντόρις Στόουν, ή αρχαιολόγος πού είχε εκδώσει τήν πρώτη επιστημονική εργασία γιά τις πέτρινες μπάλες τής Κόστα Ρίκα, συμμετείχε επίσης στήν αποστολή.
Πήγαμε ώς τά ερείπια τών γραφείων του παλιού ορυχείου, και άπό κει ανεβήκαμε μέ τά πόδια σ' ενα ύψωμα περίπου 6.000 ποδών. Εκεί, στις υπώρειες του βουνού, βρισκόντουσαν οί πέντε πέτρες.
Στά 1930 ό μεταλλειολόγος Ερνεστ
Γκόρντον, βρήκε μία πελώρια σφαίρα στην Πιέντρα
Μπόλα, πού τό ισπανικό της όνομα σημαίνει Πέτρινη
Σφαίρα, κοντά στά ορυχεία. Αφού εντόπισε κι άλλες
εκεί κοντά, τό γνωστοποίησε στον Δρα Στίρλινγκ που
είχε δει παρόμοιες σφαίρες στήν περιοχή του Πάλμαρ
Σούρ, τής Κόστα Ρίκα.
Τρεις από αυτές ήσαν μισοθαμμένες, ή τέταρτη ήταν καθαρή άπό χαλίκια, και στηριζόταν γερά, ή πέμπτη δε ξεχώριζε πάνω στην κορυφογραμμή. Είχε ένα εξόγκωμα στή μιά πλευρά κι ήταν κομμένη στή μέση λές και είχε σπάσει τήν ώρα πού σχηματιζότανε και τήν άφησαν μισοτελειωμένη. Ολα φαινόντουσαν πώς ήσαν φτιαγμένα άπό μαλακή ηφαιστειογενή πέτρα, όμοια με του βουνού.
Αυτό τό βράδυ, κοντά στην πόλη Αχουαλούλκο ντε Μερκάντο, προσλάβαμε τρία αδέλφια μέ τό όνομα Λόπεζ κι έναν άλλο Μεξικανό, γιά νά δουλέψουν μερικές μέρες μαζί μας.
Τό επόμενο πρωί αρχίσαμε νά σκάβουμε γιά νά αποκολλήσουμε τις τρεις μισοθαμμένες σφαίρες και γύρω τους βρήκαμε άλλες έξι πού ήσαν τελείως θαμμένες. Βρήκαμε επίσης 11 ακόμη μεγάλες πέτρινες μπάλλες, τήν επόμενη μέρα, δηλαδή συνολικά 22 σ' αυτήν τήν περιοχή. Ποίκιλαν σέ διάμετρο άπό 4 1/2 έως 6 1 /2 πόδια.
Τό μεσημέρι οί εργάτες άναψαν φωτιά και έψησαν ΤΑΚΟΣ. Ζεστά όπως ήσαν και νόστιμα μας ενθουσίασαν.
Στήν επίπεδη περιοχή τής ανασκαφής, κάποιος κάποτε είχε χτίσει μέ πέτρες μιά μικρή ορθογώνια βάση. Δέν μπορέσαμε νά προσδιορίσουμε τήν ηλικία του, αλλά έμοιαζε σάν ιδεώδες μέρος γιά κάποια θρησκετική τελετή.
Είχα όμως ενοχληθεί άπό τό ότι δέν είχαμε βρει ούτε δείγμα κεραμικής ή άλλου αντικειμένου, πού θάδειχνε τό πέρασμα ανθρώπινων χεριών. Εξ αλλού, οί σφαίρες, μολονότι τέλεια σχηματισμένες, δέν είχαν τή φίνα επιφάνεια τών ευρημάτων τής Κόστα Ρίκα.
Ο ΜΑΚΡΙΝΟΣ ΤΟΠΟΣ ΔΙΝΕΙ ΚΙ ΑΛΛΑ ΠΛΟΥΣΙΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ
Σπάνια δουλειά του χεριού τής Φύσης.
Οί πελώρις σφαίρες κοντά στήν κορυφογραμμή τής
Σέρρα ντ' Αμέκα προέρχονται άπό κρυσταλλοποιημένο
κύμα στάχτης, συμπεραίνει ό Δρ Σμίθ, ό όποιος εξηγεί
τήν προέλευση τους στα διαγράμματα παρά κάτω.
Τήν τρίτη μέρα, ό Τζίζους Λόπεζ ανασηκώθηκε άπό τό σκάψιμο και ρώτησε προς τί όλες αυτές οί ανασκαφές κι ή χαρτογράφηση.
«Στήν Ακουα Μπλάνκα, δηλαδή, πέρα άπό τήν κορφή του λόφου», είπε, «υπάρχουν πολλές τέτοιες μπάλες, έξω άπ' τό χώμα».
Κι άλλο μέρος; Εμεινα σκεφτικός προς στιγμήν, αλλά αποφάσισα νά ψάξουμε. Καταφέραμε και βρήκαμε άλογα στο χωριό Τίρο Πάτρια, κάτω άπ' τήν είσοδο του παλιού ορυχείου, και ξεκινήσαμε...
Μετά άπό δυο ώρες δρόμο, φτάσαμε σέ μιά βου¬νοπλαγιά μέ δάση άπό βελανιδιές, πεύκα και ακακίες, άπ' όπου φαινόντουσαν μακρινές κοιλάδες πού σ' ένέπνεαν. Καθώς τό έδαφος υψωνόταν στον άγριο καί μοναχικό λόφο τής Σιέρρα ντ' Αμέκα, πέτρινες σφαίρες εμφανίστηκαν μπροστά μας. Στήν αρχή φάνηκαν μία-μία, κι ύστερα πολλές μαζί σέ σωρούς και καθώς είχαν συσσωρευθεί όλο καί πιό πολλές, υπολογίσαμε πώς θάπρεπε νά ήσαν εκατοντάδες.
Ενα απίθανο θέαμα. Τό σκηνικό έμοιαζε νά είναι άλλέα μπόουλιγκ γιγάντων ή γήπεδο των θεών των Αζτέκων. Οί σφαίρες βρισκόντουσαν τελείως έξω άπ' τό χώμα καί ή διάμετρος τους ποίκιλε άπό περίπου δύο πόδια μέχρι μιά πελώρια πού είχε περισσότερο άπό 11 πόδια διάμετρο. Ο μέσος όρος σύμφωνα μέ προσωπικές μου εκτιμήσεις ήταν περίπου πέντε ή έξι πόδια.
Η αφθονία αυτών των σφαιρών άπό πέτρα, στήν Ακουα Μπλάνκα, άλλαξε εντελώς τις αντιλήψεις μας για τήν προέλευση τους. Ενας τόσο μεγάλος αριθμός σίγουρα αποδείκνυε τόν φυσικό σχηματισμό τους. Μερικές άπό τίς πέτρες είχαν σχήμα άχλαδιού και πολύ λίγες ήσαν ενωμένες σα δίδυμες ή είχαν σχήμα αλτήρα, και μάλλον είναι αδύνατο νά είχαν παραποιηθεί άπό ανθρώπους.
Εάν όμως οί σφαίρες δέν είχαν κατασκευαστεί άπό ανθρώπους, τότε πώς είχαν σχηματιστεί; Από που προερχόντουσαν καί μάλιστα σ' αυτό τό φανταστικό αριθμό; Καταλάβαμε πώς ή έξερευνηιική αποστολή μας είχε κάνει μιαν εκπληκτική ανακάλυψη — μόνο πού ή ερμηνεία της θάπρεπε ίσως νά δοθεί όχι άπό αρχαιολόγο, αλλά άπό κάποιον πού θά ήταν γεωλόγος.
Διαγράμματα, Πρώτο. Σάν καιόμενη
χιονοστιβάδα, ή φλεγόμενη στάχτη άπό κομμάτια
κρυστάλλου και αέριο — 1.000 - 1.400 βαθμών
Φαρενάιτ —, πλημμυρίζει την πεδιάδα.
Δεύτερο. Καθώς το εσωτερικό ψύχεται,
ή κρυσταλλοποίηση αρχίζει — μια μεταβολή παρόμοια
με το σχηματισμό πάγου άπό νερό. Γύρω άπό αμέτρητους
πυρήνες, ή στάχτη κρυσταλλοποιείται σε συνεχώς
διαστελλόμενες σφαίρες πού τελικά συνχωνεύονται σε
μια στέρεα μάζα, που σημειώνεται με στικτές γραμμές.
Κοντά στο χείλος του ιζήματος, όπου ή ψύξη είναι ταχύτερη,
οι σφαίρες δεν μεγαλώνουν πια αλλά συντήκονται ή κάθε
μια με τη γειτονική. Ετσι, άφού σχηματισθούν οι μπάλλες
περιμένουν το πέρασμα του χρόνου.
Τρίτο. Μετά άπό εκατομμύρια χρόνια, ή
διάβρωση βγάζει στην επιφάνεια τις τεράστιες σφαίρες.
Μερικές κείνται ακόμα σε στάχτη πού δεν έχει
κρυσταλλοποιηθεί και παριστάνεται (στο σχήμα) με
πράσινο.
Οταν γύρισα στήν Ουάσιγκτον συζήτησα μέ δύο ειδικούς. Πρώτα τόν Δρα Γουΐλλιαμ Μέλσον του Ινστιτούτου Σμίθσον και υστέρα τόν Δρα Ρόμπερτ Λ. Σμιθ του Γεωγραφικού Γεωλογικού Οργανισμού των Η.Π.Α.
Τόν Μάρτιο του 1968 μια αποστολή της οποίας ήγείτο ό Δρας Σμίθ ξεκίνησε νά μελετήσει τήν εντυπωσιακή Σιέρρα ντ' Αμέκα. Η αποστολή είχε πριμοδοτηθεί άπό τόν Οργανισμό Εθνικής Γεωγραφίας, άπό τόν Ινστιτούτο Σμίθσον και άπό τήν Γεωλογική επιτροπή. Η επιτόπια έρευνα και ή ταυτόχρονη ανάλυση των πετρωμάτων προσδιόρισε πέρα άπό κάθε λογική αμφισβήτηση τήν προέλευση τών πέτρινων σφαιρών.
«Οί σφαίρες σχηματίστηκαν κατά τή διάρκεια της Τριτογενούς Γεωλογικής περιόδου», ανέφερε ό Δρ Σμίθ, «και κρυσταλλοποιήθηκαν σε υψηλές θερμοκρασίες, σέ μιά μήτρα συσσώρευσης ενός ρεύματος στάχτης. Μιά χιονοστιβάδα αυτής της στάχτης, πού δέν ρίχτηκε άπό τόν ουρανό, κατέκλυσε τήν περιοχή.
«Αντίστοιχα μέ άλλα ρεύματα στάχτης, ξέρουμε πώς τό υλικό εδώ ήταν περίπου κατά τά 4/5 του βάρους του, καυτός κρύσταλλος άπό ηφαίστειο, μέ πορώδη μεσοδιαστήματα πού άποτελούν περισσότερο άπό τό μισό του όγκου του. Στις υποθετικές θερμοκρασίες ανάμεσα στους 1.000 και 1.400 βαθμούς Φαρενάιτ, μέ βαθμιαία ψύξη, ή στάχτη άπό τό ηφαίστειο κρυσταλλοποιήθηκε».
«Η κρυσταλλοποίηση τών σφαιρών του Τζάλισκο», συνέχισε ό Δρ Σμίθ, «άρχισε στον πυρήνα ενός άπλού κρυσταλλικού ύλικού. Αέρια πού απελευθερώθηκαν άπό αυτό τό υλικό, κατευθύνθηκαν σέ όλες τις διευθύνσεις, βοηθώντας τήν περαιτέρω κρυσταλλοποίηση τών συνεχώς συσσωρευομένων υλικών μέ αποτέλεσμα τό σχηματισμό αυτών τών σφαιρών. Η χημική διαδικασία συνεχίστηκε μέχρι πού σταμάτησε μέ τήν ψύξη ή τήν ένωση τών σφαιρών.
»Βρήκα μιά σφαίρα, ακόμα εγκλωβισμένη μέσα σέ μιαν αμετακίνητη μήτρα στάχτης, ή οποία μολονότι στερεοποιημένη ήταν πιό μαλακή κι άπό τήν πέτρινη σφαίρα. Αλλά άπό τις πιό πολλές ή μήτρα είχε διαβρωθεί άφίνοντας τελείως έκθετα αυτά τά κειμήλια.
»Δέν ξέρω παρά μονάχα μιαν άλλη περιοχή όπου συνέπεσε νά βρεθούν σφαίρες σέ ιζήματα στάχτης. Είναι κοντά στο Λος Αλαμος του Νέου Μεξικού, όπου έγώ και ό συνεργάτης μου Ρ. Α. Μπέλλεϋ βρήκαμε εξι ομάδες σέ μιά περιοχή 500 τετραγωνικών μιλλίων. Η μεγαλύτερη πέτρα πού μετρήσαμε είχε μονάχα δύο πόδια διάμετρο. Οί σφαίρες του Τζάλισκο ποικίλλουν σέ διάμετρο άπό δύο ώς περισσότερο άπό 11 πόδια, και μάλλον είναι μοναδικές στον κόσμο».
Ετσι βρέθηκε ή λύση του μυστηρίου τών μεγάλων πέτρινων σφαιρών, πού κρύες, κουρνιασμένες κι απόμακρες στην Σιέρρα Ντ' Αμέκα - έδώ και 40 εκατ. χρόνια μετακινήθηκαν άπό τή φλογερή πηγή τους.
«Μονόλιθος χειροποίητος» λέει ό Δρ Σμίθ, εξετάζον¬τας μιά πέτρινη μπάλλά 2 1)2 ποδών άπό τήν Κόστα Ρίκα, πού βρίσκεται τώρα στή μόνιμη συλλογή του Εθνικού Γεωγραφικού Οργανισμού. «Ο γρανιτένιος βράχος ποτέ δέν συναντιέται στη φύση μέ τή μορφή μεγάλων τέλειων σφαιρών».
Matthew W. Stirling
μετάφραση Αλέξης Καραμπέτσος
Ο Δρ Σμιθ μελετά ενα σφαιρίδιο, μιά πέτρα
με ενα ορατό αναπτυσσόμενο μόρφωμα σχηματισμένο
άπό ηφαιστειογενή λίθο. Είδε χιλιάδες κατά μήκος του
Δρόμου 70, δυτικά τής Γκουανταλαχάρα.Εφ' όσον οί
πελώριες σφαίρες δέν σχηματίστηκαν σέ ηφαιστειογενείς
λίθους και δέν έχουν τέτοια αναπτυσσόμενα μορφώματα,
δέν είναι υπερμεγέθη σφαιρίδια.
Ο Μάθιου Στίρλινγκ είναι αυτός πού ζωντάνεψε τον πολιτισμό των Ολμέκ. Το μυστήριο τών πέτρινων σφαιρών τον έτερψε και τόν οδήγησε στην λύση του. Σέ μιά λύση καθαρά «επιστημονική». Τό κείμενο πού παρατίθεται είναι μιά προσωπική άποψη του συγγραφέα πού μέ δυσκολία μπορούμε νά συμμεριστούμε. Είναι τόσο επιστημονική πού καταντάει απίθανη. Μήπως ό φόν Νταίνικεν έχει δίκιο;
Εκείνο τό καλοκαιριάτικο απόγευμα του 1967, ό άνδρας πού μού τηλεφώνησε στό σπίτι μου στην Ουάσιγκτον, μού συστήθηκε σάν Ερνεστ Γκόρ-ντον, μεταλλειολόγος.
«Δρ Στίρλινγκ», μου είπε, «Σας τηλεφωνώ γιά πέντε πελώριες πέτρινες σφαίρες πού έχω ανακαλύψει στό Μεξικό. Εχουν μέγεθος περίπου εξι έως οχτώ ποδών, τόσο τέλεια στρογγυλές, ώστε θά πρέπει ναχουν φτιαχτή από ανθρώπινα χέρια και μοιάζουν επίσης μέ τις πέτρες πού έχετε μελετήσει στην Κόστα Ρίκα».
Αμέσως κέντρισε τό ενδιαφέρον μου. Σάν εθνολόγος κι αρχαιολόγος, διέθεσα τό μεγαλύτερο μέρος της ζωής μου εξερευνώντας τους αρχαίους πολιτισμούς της Κεντρικής Αμερικής. Μερικά από τά πιό εκπληκτικά κι εντυπωσιακά κειμήλια πού άφησαν οι πρώτοι Αμερικανοί, είναι και οί χαραγμένες πέτρινες σφαίρες. Ποικίλλουν από διάμετρο λίγων ιντσών μέχρι πελώριες, διαμέτρου επτά ποδών, ζυγίζουν 12 τόννους. Πολλές άπό αυτές είναι απαλές στην αφή και ώραία κατασκευασμένες, επίσης δε σχεδόν τέλεια στρογγυλές!
Στά 1945, δουλεύοντας ανάμεσα στά ερείπια ΟΛ- ΜΕΚ, ηλικίας 3.000 ετών στην Βέρα-Κρούζ του Μεξικού βρήκα σφαίρες χειροποίητες άπό βαλσά-τη, διαμέτρου τριών ποδών. Αργότερα, κοντά στό Πάλμαρ Σούρ τής Κόστα Ρίκα, είχα άποθαυμάσει και μελετήσει ακόμα μεγαλύτερες — μερικές ψηλότερες κι άπό άνθρωπο. Σμιλεμένες άπό σκληρό γρανιτένιο βράχο, ακόμη και ή πιό μεγάλη τους, υπολειπότανε λιγότερο άπό ενα τέταρτο τής ίντσας γιά νά είναι σφαιρική. Ησαν τοποθετημένες κατά σειρές, σέ ομάδες. Ποιος τις είχε κατασκευάσει; Πώς, πότε και γιατί είχαν χαραχτεί; Κανείς δέν ξέρει.
Αυτές οί καινούριες σφαίρες, είπε ό κ. Γκόρντον, βρισκόντουσαν στην πλαγιά ενός βουνού στην Πολιτεία Τζάλισκο, στό δυτικο-κεντρικό Μεξικό. Είχε κάποτε χρηματίσει επιστάτης σέ ορυχεία αργύρου έκεί κάτω. Στήν είσοδο του ορυχείου φάνταζε μιά μόνη πέτρινη σφαίρα, και γι' αυτό τό λόγο τό μέρος είχε ονομαστεί Πιέντρα Μπόλα, δηλαδή Σφαιρόπετρα. Εκείνο τόν καιρό, Μεξικανοί αντάρτες είχαν καταλάβει τά βουνά, πού βρίσκονταν κοντά στό ορυχείο κι έτσι ό κ. Γκόρντον δέν είχε μπορέσει νά εξερευνήσει τήν περιοχή.
Τώρα, σ' ένα πρόσφατο ερευνητικό ταξίδι στήν ίδια περιοχή — τήν Σιέρρα ντ' Αμέκα, 50 μίλια δυτικά τής Γκουανταλαχάρα — επισκέφτηκε πάλι τό παλιό ορυχείο. Οί αντάρτες είχαν πρό πολλού εξαφανιστεί. Καθώς περιπλανιόταν ό κ. Γκόρτνον ένα περίπου μίλι γύρω άπό αυτή τήν περιοχή, ανακάλυψε μιά νέα ομάδα άπό πέτρινες σφαίρες, μερικές ήσαν μισοθαμμένες, αλλά τόσο συμμετρικές, ώστε σκέφτηκε πώς θάπρεπε νά είχαν κατασκευαστεί άπό ανθρώπινα χέρια. Επέστρεψε στό Μεξικό. Είπε πώς αν ενδιαφερόμουνα θά μπορούσε νά μού στείλει φωτογραφίες και περισσότερο πληροφοριακό υλικό.
«Ενδιαφερόμουνα» δέν θά πει τίποτα! Οταν έλαβα τις φωτογραφίες πού μού έστειλε, τις έδειξα στήν επιτροπή Ερευνας και Εξερεύνησης του Εθνικού Γεωγραφικού Οργανισμού, του οποίου είμαι μέλος. Οί σφαίρες, επιφανειακά τουλάχιστο, έμοιαζαν μέ εκείνες πού είχα δει στήν Κόστα Ρίκα. Φαινόταν ότι άξιζαν τόν κόπο γιά επιτόπια έρευνα.
ΝΕΕΣ ΠΕΤΡΕΣ ΜΑΓΕΥΟΥΝ ΤΟΥΣ ΕΙΔΙΚΟΥΣ ΣΤΟ ΝΟΤΟ
Τόν επόμενο Δεκέμβριο ή Κα Στίρλινγκ κι εγώ πετούσαμε στό Μεξικό και συναντούσαμε τόν Ερνεστ Γκόρντον και τήν γυναίκα του στήν Γκουανταλαχάρα. Η δρ Ντόρις Στόουν, ή αρχαιολόγος πού είχε εκδώσει τήν πρώτη επιστημονική εργασία γιά τις πέτρινες μπάλες τής Κόστα Ρίκα, συμμετείχε επίσης στήν αποστολή.
Πήγαμε ώς τά ερείπια τών γραφείων του παλιού ορυχείου, και άπό κει ανεβήκαμε μέ τά πόδια σ' ενα ύψωμα περίπου 6.000 ποδών. Εκεί, στις υπώρειες του βουνού, βρισκόντουσαν οί πέντε πέτρες.
Στά 1930 ό μεταλλειολόγος Ερνεστ
Γκόρντον, βρήκε μία πελώρια σφαίρα στην Πιέντρα
Μπόλα, πού τό ισπανικό της όνομα σημαίνει Πέτρινη
Σφαίρα, κοντά στά ορυχεία. Αφού εντόπισε κι άλλες
εκεί κοντά, τό γνωστοποίησε στον Δρα Στίρλινγκ που
είχε δει παρόμοιες σφαίρες στήν περιοχή του Πάλμαρ
Σούρ, τής Κόστα Ρίκα.
Τρεις από αυτές ήσαν μισοθαμμένες, ή τέταρτη ήταν καθαρή άπό χαλίκια, και στηριζόταν γερά, ή πέμπτη δε ξεχώριζε πάνω στην κορυφογραμμή. Είχε ένα εξόγκωμα στή μιά πλευρά κι ήταν κομμένη στή μέση λές και είχε σπάσει τήν ώρα πού σχηματιζότανε και τήν άφησαν μισοτελειωμένη. Ολα φαινόντουσαν πώς ήσαν φτιαγμένα άπό μαλακή ηφαιστειογενή πέτρα, όμοια με του βουνού.
Αυτό τό βράδυ, κοντά στην πόλη Αχουαλούλκο ντε Μερκάντο, προσλάβαμε τρία αδέλφια μέ τό όνομα Λόπεζ κι έναν άλλο Μεξικανό, γιά νά δουλέψουν μερικές μέρες μαζί μας.
Τό επόμενο πρωί αρχίσαμε νά σκάβουμε γιά νά αποκολλήσουμε τις τρεις μισοθαμμένες σφαίρες και γύρω τους βρήκαμε άλλες έξι πού ήσαν τελείως θαμμένες. Βρήκαμε επίσης 11 ακόμη μεγάλες πέτρινες μπάλλες, τήν επόμενη μέρα, δηλαδή συνολικά 22 σ' αυτήν τήν περιοχή. Ποίκιλαν σέ διάμετρο άπό 4 1/2 έως 6 1 /2 πόδια.
Τό μεσημέρι οί εργάτες άναψαν φωτιά και έψησαν ΤΑΚΟΣ. Ζεστά όπως ήσαν και νόστιμα μας ενθουσίασαν.
Στήν επίπεδη περιοχή τής ανασκαφής, κάποιος κάποτε είχε χτίσει μέ πέτρες μιά μικρή ορθογώνια βάση. Δέν μπορέσαμε νά προσδιορίσουμε τήν ηλικία του, αλλά έμοιαζε σάν ιδεώδες μέρος γιά κάποια θρησκετική τελετή.
Είχα όμως ενοχληθεί άπό τό ότι δέν είχαμε βρει ούτε δείγμα κεραμικής ή άλλου αντικειμένου, πού θάδειχνε τό πέρασμα ανθρώπινων χεριών. Εξ αλλού, οί σφαίρες, μολονότι τέλεια σχηματισμένες, δέν είχαν τή φίνα επιφάνεια τών ευρημάτων τής Κόστα Ρίκα.
Ο ΜΑΚΡΙΝΟΣ ΤΟΠΟΣ ΔΙΝΕΙ ΚΙ ΑΛΛΑ ΠΛΟΥΣΙΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ
Σπάνια δουλειά του χεριού τής Φύσης.
Οί πελώρις σφαίρες κοντά στήν κορυφογραμμή τής
Σέρρα ντ' Αμέκα προέρχονται άπό κρυσταλλοποιημένο
κύμα στάχτης, συμπεραίνει ό Δρ Σμίθ, ό όποιος εξηγεί
τήν προέλευση τους στα διαγράμματα παρά κάτω.
Τήν τρίτη μέρα, ό Τζίζους Λόπεζ ανασηκώθηκε άπό τό σκάψιμο και ρώτησε προς τί όλες αυτές οί ανασκαφές κι ή χαρτογράφηση.
«Στήν Ακουα Μπλάνκα, δηλαδή, πέρα άπό τήν κορφή του λόφου», είπε, «υπάρχουν πολλές τέτοιες μπάλες, έξω άπ' τό χώμα».
Κι άλλο μέρος; Εμεινα σκεφτικός προς στιγμήν, αλλά αποφάσισα νά ψάξουμε. Καταφέραμε και βρήκαμε άλογα στο χωριό Τίρο Πάτρια, κάτω άπ' τήν είσοδο του παλιού ορυχείου, και ξεκινήσαμε...
Μετά άπό δυο ώρες δρόμο, φτάσαμε σέ μιά βου¬νοπλαγιά μέ δάση άπό βελανιδιές, πεύκα και ακακίες, άπ' όπου φαινόντουσαν μακρινές κοιλάδες πού σ' ένέπνεαν. Καθώς τό έδαφος υψωνόταν στον άγριο καί μοναχικό λόφο τής Σιέρρα ντ' Αμέκα, πέτρινες σφαίρες εμφανίστηκαν μπροστά μας. Στήν αρχή φάνηκαν μία-μία, κι ύστερα πολλές μαζί σέ σωρούς και καθώς είχαν συσσωρευθεί όλο καί πιό πολλές, υπολογίσαμε πώς θάπρεπε νά ήσαν εκατοντάδες.
Ενα απίθανο θέαμα. Τό σκηνικό έμοιαζε νά είναι άλλέα μπόουλιγκ γιγάντων ή γήπεδο των θεών των Αζτέκων. Οί σφαίρες βρισκόντουσαν τελείως έξω άπ' τό χώμα καί ή διάμετρος τους ποίκιλε άπό περίπου δύο πόδια μέχρι μιά πελώρια πού είχε περισσότερο άπό 11 πόδια διάμετρο. Ο μέσος όρος σύμφωνα μέ προσωπικές μου εκτιμήσεις ήταν περίπου πέντε ή έξι πόδια.
Η αφθονία αυτών των σφαιρών άπό πέτρα, στήν Ακουα Μπλάνκα, άλλαξε εντελώς τις αντιλήψεις μας για τήν προέλευση τους. Ενας τόσο μεγάλος αριθμός σίγουρα αποδείκνυε τόν φυσικό σχηματισμό τους. Μερικές άπό τίς πέτρες είχαν σχήμα άχλαδιού και πολύ λίγες ήσαν ενωμένες σα δίδυμες ή είχαν σχήμα αλτήρα, και μάλλον είναι αδύνατο νά είχαν παραποιηθεί άπό ανθρώπους.
Εάν όμως οί σφαίρες δέν είχαν κατασκευαστεί άπό ανθρώπους, τότε πώς είχαν σχηματιστεί; Από που προερχόντουσαν καί μάλιστα σ' αυτό τό φανταστικό αριθμό; Καταλάβαμε πώς ή έξερευνηιική αποστολή μας είχε κάνει μιαν εκπληκτική ανακάλυψη — μόνο πού ή ερμηνεία της θάπρεπε ίσως νά δοθεί όχι άπό αρχαιολόγο, αλλά άπό κάποιον πού θά ήταν γεωλόγος.
Διαγράμματα, Πρώτο. Σάν καιόμενη
χιονοστιβάδα, ή φλεγόμενη στάχτη άπό κομμάτια
κρυστάλλου και αέριο — 1.000 - 1.400 βαθμών
Φαρενάιτ —, πλημμυρίζει την πεδιάδα.
Δεύτερο. Καθώς το εσωτερικό ψύχεται,
ή κρυσταλλοποίηση αρχίζει — μια μεταβολή παρόμοια
με το σχηματισμό πάγου άπό νερό. Γύρω άπό αμέτρητους
πυρήνες, ή στάχτη κρυσταλλοποιείται σε συνεχώς
διαστελλόμενες σφαίρες πού τελικά συνχωνεύονται σε
μια στέρεα μάζα, που σημειώνεται με στικτές γραμμές.
Κοντά στο χείλος του ιζήματος, όπου ή ψύξη είναι ταχύτερη,
οι σφαίρες δεν μεγαλώνουν πια αλλά συντήκονται ή κάθε
μια με τη γειτονική. Ετσι, άφού σχηματισθούν οι μπάλλες
περιμένουν το πέρασμα του χρόνου.
Τρίτο. Μετά άπό εκατομμύρια χρόνια, ή
διάβρωση βγάζει στην επιφάνεια τις τεράστιες σφαίρες.
Μερικές κείνται ακόμα σε στάχτη πού δεν έχει
κρυσταλλοποιηθεί και παριστάνεται (στο σχήμα) με
πράσινο.
Οταν γύρισα στήν Ουάσιγκτον συζήτησα μέ δύο ειδικούς. Πρώτα τόν Δρα Γουΐλλιαμ Μέλσον του Ινστιτούτου Σμίθσον και υστέρα τόν Δρα Ρόμπερτ Λ. Σμιθ του Γεωγραφικού Γεωλογικού Οργανισμού των Η.Π.Α.
Τόν Μάρτιο του 1968 μια αποστολή της οποίας ήγείτο ό Δρας Σμίθ ξεκίνησε νά μελετήσει τήν εντυπωσιακή Σιέρρα ντ' Αμέκα. Η αποστολή είχε πριμοδοτηθεί άπό τόν Οργανισμό Εθνικής Γεωγραφίας, άπό τόν Ινστιτούτο Σμίθσον και άπό τήν Γεωλογική επιτροπή. Η επιτόπια έρευνα και ή ταυτόχρονη ανάλυση των πετρωμάτων προσδιόρισε πέρα άπό κάθε λογική αμφισβήτηση τήν προέλευση τών πέτρινων σφαιρών.
«Οί σφαίρες σχηματίστηκαν κατά τή διάρκεια της Τριτογενούς Γεωλογικής περιόδου», ανέφερε ό Δρ Σμίθ, «και κρυσταλλοποιήθηκαν σε υψηλές θερμοκρασίες, σέ μιά μήτρα συσσώρευσης ενός ρεύματος στάχτης. Μιά χιονοστιβάδα αυτής της στάχτης, πού δέν ρίχτηκε άπό τόν ουρανό, κατέκλυσε τήν περιοχή.
«Αντίστοιχα μέ άλλα ρεύματα στάχτης, ξέρουμε πώς τό υλικό εδώ ήταν περίπου κατά τά 4/5 του βάρους του, καυτός κρύσταλλος άπό ηφαίστειο, μέ πορώδη μεσοδιαστήματα πού άποτελούν περισσότερο άπό τό μισό του όγκου του. Στις υποθετικές θερμοκρασίες ανάμεσα στους 1.000 και 1.400 βαθμούς Φαρενάιτ, μέ βαθμιαία ψύξη, ή στάχτη άπό τό ηφαίστειο κρυσταλλοποιήθηκε».
«Η κρυσταλλοποίηση τών σφαιρών του Τζάλισκο», συνέχισε ό Δρ Σμίθ, «άρχισε στον πυρήνα ενός άπλού κρυσταλλικού ύλικού. Αέρια πού απελευθερώθηκαν άπό αυτό τό υλικό, κατευθύνθηκαν σέ όλες τις διευθύνσεις, βοηθώντας τήν περαιτέρω κρυσταλλοποίηση τών συνεχώς συσσωρευομένων υλικών μέ αποτέλεσμα τό σχηματισμό αυτών τών σφαιρών. Η χημική διαδικασία συνεχίστηκε μέχρι πού σταμάτησε μέ τήν ψύξη ή τήν ένωση τών σφαιρών.
»Βρήκα μιά σφαίρα, ακόμα εγκλωβισμένη μέσα σέ μιαν αμετακίνητη μήτρα στάχτης, ή οποία μολονότι στερεοποιημένη ήταν πιό μαλακή κι άπό τήν πέτρινη σφαίρα. Αλλά άπό τις πιό πολλές ή μήτρα είχε διαβρωθεί άφίνοντας τελείως έκθετα αυτά τά κειμήλια.
»Δέν ξέρω παρά μονάχα μιαν άλλη περιοχή όπου συνέπεσε νά βρεθούν σφαίρες σέ ιζήματα στάχτης. Είναι κοντά στο Λος Αλαμος του Νέου Μεξικού, όπου έγώ και ό συνεργάτης μου Ρ. Α. Μπέλλεϋ βρήκαμε εξι ομάδες σέ μιά περιοχή 500 τετραγωνικών μιλλίων. Η μεγαλύτερη πέτρα πού μετρήσαμε είχε μονάχα δύο πόδια διάμετρο. Οί σφαίρες του Τζάλισκο ποικίλλουν σέ διάμετρο άπό δύο ώς περισσότερο άπό 11 πόδια, και μάλλον είναι μοναδικές στον κόσμο».
Ετσι βρέθηκε ή λύση του μυστηρίου τών μεγάλων πέτρινων σφαιρών, πού κρύες, κουρνιασμένες κι απόμακρες στην Σιέρρα Ντ' Αμέκα - έδώ και 40 εκατ. χρόνια μετακινήθηκαν άπό τή φλογερή πηγή τους.
«Μονόλιθος χειροποίητος» λέει ό Δρ Σμίθ, εξετάζον¬τας μιά πέτρινη μπάλλά 2 1)2 ποδών άπό τήν Κόστα Ρίκα, πού βρίσκεται τώρα στή μόνιμη συλλογή του Εθνικού Γεωγραφικού Οργανισμού. «Ο γρανιτένιος βράχος ποτέ δέν συναντιέται στη φύση μέ τή μορφή μεγάλων τέλειων σφαιρών».
Matthew W. Stirling
μετάφραση Αλέξης Καραμπέτσος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου